ENGELLİLERİN YURTİÇİ ARAÇ ALIMINDAKİ UYGULAMALARI
1.MALUL VE ENGELLİLERİN KULLANILMAMIŞ ARAÇ ALIMINA İSTİSNA UYGULAMASI
16/07/2004 tarih 5228 sayılı kanun un 21.maddesiyle 4760 sayılı özel tüketim vergisi kanunun 7 maddesinin numaralı bendinde yapılan değişiklik uyarınca 1 seri no lu ÖTV genel tebliğinin (3) (7,2,1) bölümü başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
*7,2,1 malul ve engellilere mahsus taşıt araçları istisnası
kanunun 7 nci maddesinin 5228 sayılı kanunla değişik iki numaralı fıkrası ile (ıı) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan 87,03 (motor silindir hacmi 1,600 cm küpü aşanlar hariç)87,04 (motor silindir hacmi 2,800 cm küpü aşanlar hariç ve 87,11 G.T.İ.P numaralarında yer alanların,sakatlık derecesi %90 veya daha fazla olan malul ve engelliler ile bizzat kullanma amacıyla sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı vergiden istisna edilmiştir.
7,2,1,1 sakatlık dereceleri % 90 ve daha fazla olan malul ve engelliler adına kayıtlı araçlarda istisna uygulaması
2 sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi araçlardan (87,03 motor silindir hacmi 1,600 cm küpü aşanlar hariç)87,04 (motor silindir hacmi 2,800 cm küpü aşanlar hariç) ve 87,11 tarife pozisyonlarında yer alanların,sakatlık derecesi %90 veya daha fazla olan malul ve engelliler tarafından beş yılda bir defa olmak üzere ilk iktisabı müstesnadır.bu istisnadan yararlanmak için,sakatlık derecesi %90 veya daha fazla olan malul ve engellilere ait taşıtın özel tertibatlı olması şartı aranmayacaktır.sakatlık dereceleri,özürlülere verilecek sağlık kurulu raporları hakkında yönetmelikle belirlenen esaslara göre tespit edilecektir.söz konusu yönetmeliğe göre sakatlık derecesi %90 veya daha fazla olduğuna dair yetkili sağlık kuruluşlarından alınacak sağlık kurulu raporu,araçların ilk iktisabının yapılacağı motorlu araç ticareti yapanlar tarafından vergi dairesine verilecek 2a numaralı ÖTV beyannamesine eklenecek ve beyannamede ÖTV hesaplanmayacaktır.vergi dairesince kabul edilen beyanname ve ekleri incelenerek tahakkuk fişi ve istisna uygulandığını gösteren ÖTV ödeme belgesi düzenlenecek ve mükellefe verilecektir.
7,2,1,2 malul ve engelliler tarafında bizzat kullanmak amacıyla ilk iktisabı yapılan araçlarda istisna uygulaması
2 sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi araçlardan (87,03 motor silindir hacmi 1,600 cm küpü aşanlar hariç)87,04 (motor silindir hacmi 2,800 cm küpü aşanlar hariç) ve 87,11 tarife pozisyonlarında yer alanların,bizzat kullanmak amacıyla sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından ilk iktisabı ÖTV den istisna edilmiştir.bu istisnadan yararlanan kişilerin istisna uygulanana ilişkin olarak mükellefler tarafından verilecek ÖTV beyannamesine;
-alıcının maluliyeti veya sakatlığı ile özel tertibat yaptırılan araçları kullanabileceğine dair özürlülere verilecek sağlık kurulu raporları hakkında yönetmelik hükümleri uyarınca yetkili sağlık kuruluşlarından alınan sağlık kurulu raporu,
-aracın sakatlığa uygun olarak tadil edildiğine dair teknik belgenin aslı veya noter onaylı örneği,
-alıcının ‘h’ sınıfı sürücü belgesinin fotokopisi,
eklenecek ve beyannamede ÖTV hesaplanmayacaktır.
vergi dairesince kabul edilen beyanname ve ekleri incelenerek,araçta yapılan özel tertibatın raporda yazılı sakatlığa uygun hareket ettirici bir tadilat olduğu tespit edilecektir.bu tespit üzerine tahakkuk fişi ve istisna uygulandığını gösteren ÖTV Ödeme belgesi düzenlenecek ve mükellefe verilecektir.
7,2,1,3 ortak hususlar
yukarıda belirlenen usul ve esaslara göre ilk iktisabında ÖTV istisnası uygulanan araçlar için istisnadan yararlanan kişi veya kişiler adına düzenlenecek faturalarda ÖTV gösterilmeyecektir.bu araçların kayıt ve tescilini yapanların,araç sahibinin faturada ve ötv ödeme belgesinde alıcı olarak gösterilen Kişi veya kişiler olduğunu tespit etmeleri gerekmektir.
mükellefler,bu kapsamda istisna uygulanan işleminin bulunduğu aylar için 1 seri no lu ÖTV genel tebliği ekinde örneği bulunan (ek:1) forma uygun olarak düzenleyecekleri listeleri,takip eden ayın on beşinci günü akşamına kadar gelirler genel müdürlüğünün ( 0 312 415 28 21,415 28 22 tele faks numaralarına göndereceklerdir.
malul ve engellilerin yurt dışından ithal edeceği taşıt araçlar için de bu belgelerin gümrük idaresine ibrazı üzerine istisna uygulanacaktır.istisna kapsamında taşıt aracı ithal edenlerin kimlik bilgileri (adı,soyadı ana ve baba adı,doğum yeri ve tarihi),sakatlığa dair raporun verildiği hastane,tarihi,sayısı,sakatlık türü ve derecesi ile ithal edilen taşıt aracının özeliklerini ( G T İ P numarası,cinsi,modeli markası,tipi motor silindir hacmi )gösteren listeler gümrük idarelerince aylık olarak hazırlanarak,takip eden ayın on beşinci günü akşamına kadar gelirler genel müdürlüğünün 0 312 415 28 21,415 28 22telefaks numaralarına gönderilecektir.
Yukarıda açıklanan usul ve esaslara göre istisnadan yararlananlar,5 yıl süre ile ikinci bir defa bu istisnadan yararlanamayacaklardır.
öte yandan bu şekilde istisna kapsamında iktisap edilen araçların istisnadan yararlananlar dışındakilere satışında bu tebliğin (15,2) bölümündeki açıklamalar çerçevesinde vergileme yapılacaktır.
Engelli birey veya ailesinin başvuracakları herhangi bir otomotiv bayisinden alacağı sıfır otomobillerde ÖTV(özel tüketim vergisi) ve MTV(motorlu taşıtlar vergisi )gibi vergi muafiyetlerinden yararlanılır.
Daha ayrıntılı bilgi için:0 312 245 40 40 0 546 404 15 16
BAŞBAKANLIK ÖZÜRLÜLER İDARESİNCE DÜZENLENMİŞ OLAN ÖZÜRLÜ KİMLİK KARTI.
%40 dahil üzerinde herhangi bir engeli bulunan bireyler bulundukları illerde ki hakem hastanelerden alacakları sağlık kurulu raporları ile bulunduğu ilde ki sosyal hizmetler il müdürlüğüne başvuru yaparak nufüs cüzdanlarına özürlü ibaresi yazdırdıkları durumunda uçak,tren,gemi vapur gibi seyahatler de,maç girişlerinde,devlet tiyatroları gösteriminde ve cep telefonları aboneliklerinden %40 indirimlerinden yararlanılır
.
2022 ÖZÜRLÜ MAAŞINDAN KİMLER YARARLANIR.
%40 dahil üzerinde herhangi bir engeli bulunan sosyal güvencesi olmayan erkek,bekar bayanlar ve sosyal güvencesi olmayan evli bayanlar.
Nasıl yararlanılır;bulundukları ilçelerdeki kaymakamlığa bağlı olan mal müdürlüklerine başvurularını yaparak istenilen belgeler hazırlandıktan sonra 3 ayda bir rapor derece orantısına göre belirlenecek olan düzeyde maaş alırlar.
.NOT:2022 maaş kartı olan engelliler sağlık giderlerini 01/01/2005 tarihi itibariyle yeşil kart tarafından sağlanmaya başlanılmıştır.
VERGİ MUAFİYETİ
%40 dahil engelli raporu olan çalışan bireyler aldıkları ücretlerden kesilen gelir vergisinden birinci ikinci ve üçüncü dereceler ile muafiyetten yararlanırlar.bu muafiyetlerden hanesinde engellisi olan diğer aile fertleri de engelli kişinin raporu ile bahsi geçen muafiyetten yararlanırlar.başvurular bulundukları illerin defterdarlarına yapılır.
SAYISAL LOTO BAYİLİĞİ
En az Bir yıllık vergi mükellefliği bulunan %40 dahil üzerinde sağlık kurulu raporu olan her engelli birey milli piyango genel müdürlüğü tarafından verilen sayısal loto bayiliklerini alabilir.
TOPLU TAŞIM ARAÇLARINDA Kİ İNDİRİMLER.
%40 dahil üzerinde sağlık kurulu raporu olan her engelli birey bulundukları il ve ilçelerdeki belediye meclislerinin almış oldukları kararlar doğrultusun da yararlanabilirler.Başvurular bulundukları bölgelerde ki belediyelerdir.
ENGELLİLER SAĞLIK,TEMİZLİK VE EŞYA TAMİRLERİ GİBİ HİZMETLERDEN NASIL YARARLANIR.
Ankara Büyükşehir belediye başkanı Melih GÖKÇEK Ankara da kurmuş olduğu engeliler hizmet merkezinde hanesinde engellisi olan her eve 20 günde bir temizlik ekibi giderek evin komple temizlikleri yapılıyor.Ayrıca tamir edilmesi gereken ev eşyalarının da tamirleri yapılmakta sağlık ekipleri de talep edilmesi durumunda evlerde hizmet vermektedir.yapılan bu çalışmaların tamamı ücretsizdir.Bahsi Geçen Merkez de engelliler için yüzme havuzları fizyoterapi ve bilgisayar kursları da verilmektedir.daha ayrıntılı bilgi için 0 312 245 40 40-0 312 273 38 37- 0 546 404 15 16
GÖRME ENGELLİLER İÇİN INTERNET CAFE
Ankara Büyükşehir belediye başkanı Melih GÖKÇEK ‘in Ankara Beşevler de yaptırmış olduğu Internet cafe görme engellilere göre uyarlanarak 30 adet konuşan bilgisayarlar ile ücretsiz hizmet vermektedir daha ayrıntılı bilgi için 0 312 245 40 40-0 312 222 94 02-01 GSM:0 546 404 15 16
ÖZÜRLÜ VATANDAŞLARIMIZ TARAFINDAN İTHAL EDİLEBİLECEK ÖZEL
TERTİBATLI ARAÇ VE EŞYA
05.02.2000 tarihinde Gümrük Müsteşarlığınca yürürlüğe konulan 4458 sayılı Kanun ile Özürlü Vatandaşlarımızın sosyal yaşamlarını kolaylaştırmak için yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler içerisinde yer alan ortopedik özürlü vatandaşlarımıza yurt dışından özürlü koltuğu ve bisikletin yanı sıra Motor silindir hacmi 1600 (dahil) cc’ye kadar olan binek otomobiller (arazi taşıtları hariç) ve minibüsün yaş haddine bakılmaksızın muafen ithaline izin verilmektedir.(01.06.2001 tarihli 24440 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Malul ve sakat tarafından ithal edilmek istenen araç minibüs ise, minibüsün el ve ayak fonksiyonunu tamamen yitirmiş, özürlü kişinin araca binip inmesiyle, taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunması öngörülmüştür.
Özel surette yapılmış hareket ettirici tertibatı bulunmayan ve sadece otomatik vitesli binek otomobil ile sakat kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunmayan minibüsün muafiyetten yararlandırılmak suretiyle ithali mümkün değildir.
Binek oto ve minibüsün standart olmayan aksesuarları bulunması halinde bu aksesuarların ithaline gümrük vergilerinin tahsili kaydıyla izin verilir.
Özürlü kişi; Türkiye Gümrük Bölgesi dışında çalışıyor ise, ikametini Türkiye Gümrük Bölgesine kesin olarak nakletmesi halinde (bu şart sadece minibüs, binek otomobil ve motosiklet için geçerlidir. Motorlu ve motorsuz koltuklar ile bisikletler zati eşya kapsamında kesin dönüş şartı aranmaksızın özürlü kişi tarafından muafen ithal edilebilir.)
Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik ise Yurt dışına resmi kanalla döviz transferi veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından kendisine bağış yoluyla gönderilen özel tertibatlı özürlü aracını ithalat vergilerinden muaf olarak ithal edebilirler.
Özürlü Vatandaşlarımızın araçlarının ithal işlemlerinde sorunlarla karşılaşmamaları amacıyla 07.11.2000 tarihli 24223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 8 seri no’lu Gümrük Genel Tebliği (Muafiyetler) ile araç ithaline ilişkin işlemler yeniden düzenlenmiştir.
Bu Tebliğe göre özürlü vatandaşlar yurt dışından aracını getirmeden gerekli belgelerle birlikte (Sağlık Kurulu Raporu, Sürücü Belgesi) Ankara Naklihane ve Bedensiz İthalat Gümrük Müdürlüğü’ne müracaat ederek ve bu gümrük idaresinde oluşturulan komisyondan izin belgesi alması gerekmektedir. Söz konusu komisyon Gümrük Müsteşarlığı, İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ile Türkiye Sakatlar Konfederasyonu temsilcilerinden oluşmaktadır.
Malul veya özürlü kişiler: mülkiyetlerinde bu yolla muafen ithal edilmiş özel tertibatlı otomobil, minibüs ve motosiklet kayıtlı olduğu sürece ve bunların fiili ithal tarihinden itibaren 5 (Beş) yıl geçmedikçe, bu taşıtları satamaz ve yeniden aynı şekilde muaf olarak otomobil, minibüs ve motosiklet ithal edemezler. (13.05.2000 tarihli 24048 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6 seri no’lu Gümrük Genel Tebliğ’de Değişiklik yapılmasına Dair Tebliğ (Muafiyetler)
Malul ve özürlü tarafından ithal edilen özel tertibatlı otomobil, minibüs ve motosikletlerin fiili ithal tarihinden itibaren 10 yıl geçmemişse malul ve özürlü olmayanlara gümrük vergileri tahsil edilmeden satışı, hibesi ve devri mümkün değildir.
İzin alınmadan, ödünç verilen, kiralanan devredilen veya satılan eşyanın gümrük vergileri 4458 sayılı Gümrük Kanununun 181 ila 194.üncü madde hükümleri uyarınca tahsil edilmekle beraber ayrıca 1918 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun hükümlerine göre takibat yapılır.(6 seri no’lu Gümrük Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Muafiyetler)
Diğer taraftan, 05.02.2000 tarih ve 23955 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2000/53 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Gümrük Vergilerinden Muafiyet ve İstisna Tanınacak Haller Hakkında karar’ın 113. 116. maddeleri uyarınca, görme özürlülerin eğitsel, bilimsel veya kültürel gelişimlerine yönelik olmak üzere özel surette imal edilmiş olan ve bu Kararın 3’nolu ekinde yer alan eşya gümrük vergilerinden muaftır. Görme özürlüler hariç olmak üzere malul ve özürlülerin eğitimi, çalışması veya fiziksel ve ruhsal olarak sosyal gelişimlerine yönelik olarak özel surette imal edilmiş olup, malul ve özürlülerin kendi kullanımları için getirdikleri veya onlara yardım sağlanması amacına yönelik olarak kamu yararına faaliyette bulunan dernekler ile Sağlık Bakanlığınca yetki verilmiş kurum veya kurumlarca ithal edilen eşya da gümrük vergilerinden muaf bulunmaktadır.
Söz konusu Kararın 113. ve 116. maddeleri gereğince muafen ithal edilen eşya, gümrüğün izni olmadan ve gümrük vergileri alınmadan malul ve sakat olmayanlara ödünç verilemez, kiralanamaz, devredilemez veya satılamaz. (13.05.2000 tarihli 24048 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6 seri nolu Gümrük Genel Tebliğ’de Değişiklik yapılmasına Dair Tebliğ(Muafiyetler)
Gümrük vergilerinden muafen ithali yapılan eşya için muafiyet tanınmasını sağlayan şartları kaybeden veya muafen ithal edilen eşyayı Kararın 113. ila 118’inci maddelerinde belirtilenlerden başka amaçlarla kullanmayı talep eden kişi, kurum ve kuruluşların gümrük idaresine bildirimde bulunarak izin alması gerekir. Bu izin ancak gümrük vergilerinin tahsil edilmesi kaydıyla verilebilir.
Söz konusu eşya ve malzemeler muafiyetin veriliş amacına uygun kullanılmak ve ilgili gümrük müdürlüğünden izin alınmak kaydıyla muafiyet hakkı tanınmış başka bir kurum veya kuruluşa ödünç verilir, kiralanır, devredilir veya satılırsa gümrük vergileri aranmaz.
Minibüslerde ise, ithalat Gümrük Müsteşarlığının olumlu ön iznini müteakip gerçekleştirebilmektedir.
Binek otomobili veya minibüsün ithaline ilişkin Komisyon kararının olumlu olması halinde, otomobil ile minibüs için Ankara Naklihane ve Bedelsiz ithalat Gümrük Müdürlüğü’nce geçerlilik süresi 6 (ay) olmak üzere “İthal İzin Belgesi” düzenlenir.
Taşıt, izin belgesinin geçerlilik süresi içerisinde 18.02.2002 tarih ve 23968 sayılı Resmi Gazetede yayımlaman 2 seri no’lu Gümrük Genel Tebliğin (Muafiyetler) 5’inci maddesinde belirtilen belgelerle birlikte Ankara Naklihane ve Bedelsiz İthalat Gümrük Müdürlüğü’ne teslim edilir. Gümrük Müdürü veya yetkili kılacağı Gümrük Müdür Yardımcısı başkanlığında iki muayene memurundan oluşturulan heyet tarafından aracın söz konusu heyet kararına uygunluğunun tespiti akabinde ithaline izin verilir.
Gümrük idaresince, ithal işlemi tamamlanan binek otomobil veya minibüs için düzenlenecek trafik şahadetnamesine şerh konularak ilgili trafik tescil dairesine gönderilir.
Özürlü vatandaşlarımız tarafından ithalden sonra Trafik Tescil İşlemleri yapan Trafik idarelerinden bu araçlara özürlü amblemli plaka verilmektedir.
Zaman zaman, özürlü vatandaşlarımıza sağlanan bu vergisizlik hakkının kötüye kullanıldığı tespit edilmekte, özürlü olmayan bu kişiler hakkında yasal gerekliliğe gidilmektedir.
Gerçekten özürlü olan vatandaş adına düzenlenen belgelere dayanılarak araç vergilerinden muaf bir şekilde ithal edilmektedir. Ancak özürlü kişi adına getirilen araç bu kişi tarafından kullanılmadan, özürlü olmayan ya da önemsiz bir özürlü olan kişilerce hakları olmadan kullanılabilmektedir. Bu ise yasaların belirli bir kesime tanıdığı hakkın istismar edilmesi sonucunu doğurmaktadır.
Çağdaş bir ülke olmanın gereğinden hareketle özürlü vatandaşlarımızın yaşamının kolaylaştırma yönünde yapılan düzenlemelerin kötüye kullanılmasının önüne geçilmesi için etkin bir caydırıcılık sisteminin işletilmesi gerekir.
Sadece özürlü vatandaşların kullanımları için muafen ithaline izin verilen binek otomobiller ile el ve ayak fonksiyonlarını yitirmiş bulunan kişilerin araç kullanmaları mümkün bulunmadığından kendisine birinci dereceden kan bağı ile bağlı olan veya sözleşmeli bir şoför tarafından kullanılması şartıyla ithaline izin verilen minibüslerin bu kişiler tarafından kullanılıp kullanılmadığının tespit edilebilmesi için emniyet birimleri tarafından yapılan trafik denetimlerinde bu durumu dikkate alınmaktadır.
Özürlü vatandaşlarımız tarafından ithal edilmek istenilen eşya ile yine bu kişiler tarafından kullanılmak üzere imal edilmiş hareket ettirici tertibatı bulunan ve bunlar tarafından ithal edilen motorlu veya motorsuz koltuklar, bisiklet, motosikletin muafen ithaline ilişkin talepler doğrudan eşyanın getirildiği gümrük idaresine yapılmaktadır.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GENEL KURULU’NUN 9 ARALIK 1975′DEKİ TOPLANTISINDA KABUL EDİLEN 3447 SAYILI ENGELLİ KİŞİLERİN HAKLARI BEYANNAMESİ
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Üye ülkelerin vaatlerine uyarak, Birleşmiş Milletler Beyannamesi hükümleri altında gerekli işbirliği tedbirlerini almak için ve sakat kişilerin hayat standartlarını yükseltmek amacıyla;
İnsan hak ve özgürlüklerinde, Evrensel Beyanname ilan edilen barış esasları çerçevesinde kişinin insan haysiyetine ve sosyal adalete inancını tekrar ederek;
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde, İnsan Hakları Uluslar arası Antlaşmasında, Çocuk Hakları Beyannamesinde, Akıl Hakları bildirisinde olduğu gibi Uluslar arası Çalışma Teşkilatı (ILO), Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO), Dü”nya Sağlık Teşkilatı (WHO), Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) ve diğer organizasyonların yönetmeliklerinde, tavsiye ve tekliflerinde belirtilen prensipleri hatırlayarak;
Keza Ekonomik ve Sosyal Konseyin 6 Mayıs 1975′teki “Sakatlığın önlenmesi ve Sakatların Rehabilitasyonu” ile ilgili kararını hatırlayarak;
Sosyal Kalkınma ve Gelişme Beyannamesinde belirtilen, fiziksel ve zihinsel bozuklukları olan kişilerin bakım ve rehabilitasyonunu güvence altına alan ve hakların korunması lüzum belirtilen hususlara önemle işaret ederek;
Fiziksel ve zihinsel sakatlıkların önlenmesi, sakat kişilerin çeşitli faaliyet alanlarındaki yeteneklerini geliştirmelerine yardım edilmesi ve normal hayattaki beraberliklerinin geliştirilmesi gereğini daima hatırda tutarak;
Ve belirli ülkelerin kalkınma çabaları içinde bu konuda çok sınırlı çalışmalarla katkıda bulunabileceklerini bilerek;
Sakat kişilerin hakları beyannamesini ilan etmekte ve aşağıda belirtilen bu hakların korunması için hem ulusal hem de uluslar arası tedbirlerin alınmasını istemektedir.
1- “Sakat Kişi” normal bir ferdi, kişisel veya sosyal yaşayışında kendi kendine yapması gereken işleri bedensel veya zihinsel kabiliyetlerinde, kalıtımsal veya sonradan meydana gelen herhangi bir noksanlık sonucu yapamayan kişidir.
2- Sakat kişiler bu beyannamede belirtilen haklardan tam olarak yararlanacaklardır. Bu haklar, sakat kişinin veya ailesinin sahip olduğu ırk, renk, cinsiyet, lisan, din, siyasal ve diğer fikirler, milliyet veya sosyal orijin, servet ve doğum gibi konularda hiç bir ayrıcalık gözetilmeden dünyadaki bütün sakat kişilere tanınmıştır.
3- Sakat kişinin insan haysiyetine saygı gösterilmesi onun en doğal hakkıdır. Fakat kişilerin,sakatlık veya noksanlıklarının sebebi ne olursa olsun sahip oldukları düzgün yaşama şartlarına mümkün olduğu kadar normal ölçüde ve çok sahip olmak haklarıdır.
4- Sakat kişiler de, diğer insanların sahip oldukları medeni ve siyasi haklara sahiptirler.Akıl Hastalarının Hakları Beyannamesinin 7. maddesinde bu hakların sınırlandırılması ya da kaldırılması ile ilgili hükümler belirtilmiştir.
5- Sakat kişilerin mümkün olduğu kadar kendilerine güvenmelerini sağlayacak tedbirler alınmalıdır.
6- Sakat kişiler tıbbi, psikolojik ve fonksiyonel tedavi haklarına sahiptirler. Protez ve ortopedik uygulamalar, tıbbi ve sosyal rehabilitasyon çalışmaları, eğitim, mesleki eğitim, staj ve rehabilitasyon, yardım, istişare, plasman hizmetleri, sakat kişinin kabiliyet ve maharetlerini en yüksek düzeye çıkaracak ve onların sosyal beraberliğini hızlandıracak diğer bütün faaliyetler bu maddenin kapsamına girmektedir.
7- Sakat kişiler ekonomik ve sosyal güvenlik, düzgün hayat standardı haklarına sahiptirler.
8- Sakat kişilerin özel ihtiyaçları, ekonomik ve sosyal planlamanın her safhasında nazarı dikkate alınmalıdır.
9- Sakat kişiler aileleriyle veya yakınlarıyla birlikte yaşama ve her türlü sosyal, yaratıcı ve eğlendirici faaliyete katılma haklarına sahiptirler. Hiçbir sakat kişi ikamet ettiği çevre nedeniyle, durumu veya gelişmesi için gerekli isteklerinde ayrıcalığa tabi tutulamaz.
Eğer bir sakatın muhakkak özel bir müessesede veya çevrede kalması gerekiyorsa o zaman bu çevrenin, kendi normal yaşıtlarının kaldığı ve yaşadığı çevreye mümkün olduğu kadar yakın olması gereklidir.
10- Sakat kişiler her türlü istismara, ayrılma, kötüye kullanılabilir ve haysiyet kırıcı yasa ve muamelelere karşı korunmalıdır.
11- Sakat kişiler, şahıslarının ve mallarının korunması elzem olduğu hallerde, yeterli yasal yardımı sağlamaya muktedir olabilmelidirler. Eğer adli durum kendi gelişirse o zaman bu kişinin beden veya zeka durumu tümüyle dikkate alınmalıdır.
12- Sakat kişiler, haklarıyla ilgili her hususta kendilerine ait kuruluşlarla her zaman istişarede bulunabilmelidirler.
13- Bu beyannamede yazılı olan haklar, mümkün olan her türlü uygun vasıtayla sakat kişilere ve ailelerine tam olarak duyurulmalıdır.
