Otizm hakkında

Otizm, yasamin ilk 3 yilinda ortaya cikan siddetli ve yogun farklilik gosteren
bir gelisim bozuklugudur. Bu norolojik bozuklugun etkiledigi alanlar, normal
gelismekte olan sosyal etkilesim ve iletisim becerileridir. Otizmi olan cocuk ve
yetiskinler, sozlu ve sozsuz iletisimde, sosyal etkilesimde ve oyun
aktivitelerinde zorluk cekerler
Otizm, Yaygin Gelisim Bozuklugu� nun altindaki 5 bozukluktan biridir.
Digerlerini saymak gerekirse; Asperger Bozuklugu, Rett Bozuklugu, Cocukluk
Dezintegratif Bozukluk (CDD), Belirlenmisin Disindaki Yaygin Gelism Bozukluklari
(PDD-NOS) . Bu bozukluklarin hepsi APA�nin DSM-IV-TR tanimlariyla
bulunmaktadir.
OTIZMIN SEBEPLERI
Otizmin, tek bir sebebe bagli olmasa da beyin yapisindaki anormal yapidan ve
isleyisten kaynaklandigi kabul edilmektedir. Beyin taramalari, normal ve
otistik cocuk beyinleri arasindaki yapi farkliligini acikca gozler onune
sermektedir. Bircok degisIk teorinin arastirmacilari, bu farkliligin sebebinin
kalitimla, genetikle veya medikal problemlerle iliskili olup olmadigini
arastirmaktadir. Cogu ailede, otizmin yarattigi birtakim yetersizliklerin
degisIk sekillerde gorulmesi, bu bozuklugun genetik etkilerinin olmasi
ihtimalini guclendirmektedir. Tek bir genin otizme sebep oldugu
belirlenememisse de, gen kodlama birlesenlerindeki duzensizligin kalitimsal
olup olmadigi hala arastirilmaktadir. Bazi cocuklarin otizime yatkin olarak
dogdugu ispatlanmis olsa da, arastirmacilar hala tek bir tetikleyici faktorun
otizme sebep olabilecegi konusunda hemfikir olamamislardir.
Otizme sebep olan genetik faktorleri arastiranlarin yanisira, diger
arastirmacilar da hamilelik problemleri, cevresel faktorleri ornegin virusel
enfeksiyonlari, metobolik dengesizlikleri veya cevredeki zararli kimyasallari da
incelemektedir.
Otizme, bazi medikal durumlari olan insanlarda daha sIk rastlanmaktadir.
Ornegin, Fragil x (kirilgan x) sendromu, , tuberoz skleroz*, konjenital
rubella-dogumsal kizamik ve PKU bunlardandir. Bazi zararli maddeler, hamilelik
esnasinda alindiginda otizm riskini arttirabilmektedir. 2002 yilinda yapilan
ToksIk Atiklar ve Kayitli olan Hastaliklar (ATSDR) adli konferansta zararli
kimyasal atiklarin, otizmle tam anlamiyla baglantisi olmadigina dair kanitlar
sunulmustur. Ancak, bu konudaki arastirmalar oldukca kisitlidir ve daha cok
arastirmaya ihtiyac vardir. Bir diger soru olan MMR asisi ve otizm arasindaki
iliski hala tartisilmaktadir. 2001 deki, Ilac Ensitusu tarafindan yapilan
arastirmanin sonucunda, bu bag reddedilse de, bu konuda da daha cok arastirmaya
ihtiyac vardir.
Sebebi her ne olursa olsun, acikca gorunen su ki cocuklar otizm ve PDD ile
veya bu hastaliklari gelistirme riski ile doguyorlar. Bunlarin sebebi kotu
annne-babalik ile baglanamaz. Otizm bir ruhsal hastalik da degildir. Otizmli
cocuklar , boyle davranmayi secmemis, ele avuca sigmaz cocuklardir. Bunun
yanisira, bugun hala otizme sebep olabilecek psIkolojik faktorler
bilinmemektedir.
*Iyi huylu urlar, gelisme geriligi, nobetler, gorme kusurlari ve zeka geriligi
ile tanimlanan otozomal baskin kalitsal bir hastalik.
OTIZMIN GORULME SIKLIGI
Otizm en sIk gorunen Yaygin Gelisim Bozuklugudur. YaklasIk olarak 1,000 kiside
2 ile 6 kisiyi etkilemektedir (Hastalik Kontrol ve Onleme Merkezi,2001). Bu
rakamlarin giderek artis gosterdigi saptanmistir.
Butun dunyada tutarliklik gosteren sonuclara gore otizm, erkeklerde kizlara
gore 4 kat daha yaygin gorulmektedir. Ayrica, irk, koken, sosyal sinirlar,
ailenin geliri, yasam tarzi ve egitim derecesi otizmin olusmasinda etkili
faktorler degildir.
OTIZM TANISI
Otizmin tibbi bir testi bulunmamaktadir. Tam olarak teshisi kisilerin
iletisimlerinin gozlemlenmesine dayanmalidir. Bunun yanisira, otizmin bircok
belirtisinin diger hastaliklarla da benzesmesinden dolayi, kesin bir tani icin
bazi tibbi testlere de gereksinim duyulmaktadir.
Tek ve kisa bir gozlem de kisinin kabiliyetleri ve davranislari hakkinda dogru
bir resim cizmeyecektir. Ailesel veya kisi ile ilgilenen kisilerin verecegi
bilgiler ve gelisimsel gecmisi, kesin bir tanimlamayi olusturmadaki onemli
parcalardir. Ilk bakista, bazi otizmli kisiler zeka geriligine, davranis
bozukluklarina, duyma problemlerine ve alisilmadik davranislara sahipmis gibi
gorunebilirler. Bu tip durumlar otizmle birlikte gorulse de diger durumlardan
ayirimi yapmak ve erken teshiste bulunup gerekli egitim ve tedavi yontemlerinin
uygulanmasi gerekir
ERKEN TANI
Arastirmalar, erken taninin otizmi olan kisilerde belirgin iyiye gidislere
neden oldugunu gostermistir. Erken teshis edilmis cocuk, ozel hazirlanmis
programlardan daha erken yararlanmaya baslayacagindan daha etkili sonuclar
alacaktir.
TANI YONTEMLERI
Otizmin karekteristik ozellikleri bebeklikte (18-24 aylik) bazen belli olsa
da, genellikle erken cocuklukta (24 aydan 6 yasina kadar) kendini gosterir.
Doktora kontrole gittiginizde, bebeginizin gelisimini anlamak icin, �gelisim
taramasi� yapabilir. Amerika�daki Milli Cocuk Sagligi ve Insan Gelisimi
Ensitusu (NICHD) tarafindan yapilan listeye gore, cocugun 5 ana davranisinda
otizm arastirmasi yapilmaktaktadir:
– 12 aylikken heceleme yoktur
– 12 aylikken hic mimik yoktur
– 16 aylikken tekli kelimeler soylememistir
– 24 aylikken kendi basina ikili kelime grubu olusturmamistir
– Herhangi bir yasta dilsel veya sosyal becerilerde kayip yasanmistir
Bu bes maddeden herhangi birine sahip olmasi cocugunuzun otistik olmasi demek
degildir. Bu bozukluk cok cesitli ozelliklere sahip olabilir; bu sebeple
degerlendirmenin cesitli alanlardan, ornegin norolog, psIkolog, gelisim
pediyatristi, konusma/dil terapisti ve ile uzmanlik alani otizm olan ilgili
profesyoneller tarafindan ele alinmasi gerekmektedir.
Otizm tanisini koyabilmek icin tek bir davranis veya iletisim testi yoktur.
Tani koymada bircok degisIk tarama yontemlerinden yararlanilir.
1. CARS DERECELENDIRME SISTEMI (Cocukluk Otizmi Derecelendirme Olcegi):
1970�de gelistirilen sistem, davranislarin gozlemlenmesine dayanir.
Cocuklarin, diger insanlarla iliskileri, vucutlarini kullanmalari, degisIklige
adaptasyonlari, cevaplari dinlemeleri, sozlu iletisimleri profesyoneller
tarafindan 15- puanli olcek ile degerlendirilir.
2. CHAT ( Kucuk Cocuklar icin Otizm Tarama Listesi): Simon Baron- Cohen
tarafindan gelistirilen bu soru listesi, 18 aylik kadar kucuk cocuklari
incelemede kullanilir. Iki kisimdan olusan soru formu icerir. Bir tanesi
anne-baba, digeri de cocugun doktoru icindir.
3.OTIZM TARAMA TESTI: 40 maddeden olusan testte, 4 yas ve daha uzeri
cocuklarin iletisim becerileri ve sosyal yapilari degerlendirilir.
4. IKI YAS ICIN TARAMA TESTI: Uc ana alana, oyun, motor hareketleri, taklit
etme ve dikkat toplama alanlarina bakilarak, iki yas altindaki cocuklarda otizm
verileri olup olmadigi anlasilir.
UZMANLARLA KONSULTASYON
Siz veya cocugununuzun doktoru otizimden suphelenirseniz, cocugu bu konuda
uzmanlasmis birinin gormesi gerekir. Bu gelisim uzmani, psIkolog veya
psIkiyatrist olabilir. Bu profesyoneller, cocugunuzu belirlenmis alanlarda teste
ve gozleme tabi tutacaklardir. DegisIk alanlarda uzmanlasmis olan bu kisiler,
bir degerlendirme takimi halinde tedavi programi hazirlayacaktir.
Bu konuda aile ve uzmanlarin is birligi icinde calismasi cok onemlidir. Cunku,
uzmanlar, cocugun egitim secenekleri icin tavsiyeler vermede kendi deneyim ve
bilgilerinden yararlanirken, siz de cocugun yapabilecekleri ve ihtiyaclarini
hakkindaki bilginizden yararlanacaksiniz. Tedavi programlarinda aile ile
uzmanlar arasindaki iletisim, cocugun gelisimini izlemede cok onemli bir yer
tutar. Uzmanlarla calismada birkac onemli noktayi vurgulayacak olursak:
Bilgilenin: Bakiminda aktif rol oynayacaginiz icin, cocugunuzun yetersizlileri
hakkinda ogrenebildiginiz kadar cok sey ogrenmeye calisin. Uzmanlar
anlamadiginiz terimler kullandiginda, onlardan bunlari aciklamalarini isteyin.
Hazirlikli olun: Doktorla, terapistle ve okul personeliyle gorusmeye giderken
hazirlikli olun. Merak ettiklerinizi ve sorularinizi yazin, cevaplari not alin.
Organize olun: Bircok aile, cocuklarinin tani ve tedavisi hakkindaki
detaylari duzenli bir sekilde not eder.
Iletisim: Iyi veya kotu, ama uzmanlarla mutlaka acik iletisimi saglayin. Eger
uzmanla, onun verdigi tavsiye hakkinda hemfikir degilseniz, ozellikle nedenini
sorun.
TANI KONULDUKTAN SONRA
Genellikle, taninin konulmasinin hemen sonrasinda , aile icin karmasIklik,
kizginlik ve hayalkirikligi gibi hisler zorluklara sebep olabilir. Bunlar normal
duygulardir. Fakat yasam otizm tanisindan sonra da devam ediyor. Hayat otistik
bir cocuk icin ve onu tanima ayricaligina sahip olan kisiler icin denemeye deger
olabilir. Bunu kabul etmek her zaman cok kolay olmasa da, cocugunuza yasadigi
dunyayi ilginc bulmayi ve oranin sevilebilir bir yer oldugunu ogretebilirsiniz.

Yorum yapın